خودشناسی، شروع پروژه موفقیت
خودشناسی از جمله موضوعاتی است که احتمالا بیشتر ما در مورد آن شنیده ایم. خیلی سخته ما بدون خودشناسی بتوانیم در زندگی به جایی برسیم. همه چیز از خودمان شروع می شود. کسی که خودش را بشناسد ، خدا و دیگران را خواهد شناخت و بنای موفقیت و خوشبختی خود را پی ریزی می کند.
در واقع خودشناسی نقطه شروع مسیر رشد و پیشرفت انسان است. قدم اول در علم پزشکی شناختن بدن از جهات مختلف است. یعنی یک پزشک برای درمان ابتدا باید بدن را بشناسد. در زمینه توسعه فردی نیز قدم اول خودشناسی است. یعنی ابتدا باید بدانیم کی هستیم و چه پتانسیل هایی داریم آنگاه می توانیم وارد مسیر رشد شویم. بنابراین قدم اول برای ساختن یک زندگی بهتر این است که خودمان را بشناسیم.
خودشناسی را از کجا شروع کنیم؟
خودشناسی در تمام جنبه های زندگی ما دخیل است. پس تنها با یک کار ساده نمی توان به آن رسید. بلکه باید مدام در حال خودشناسی باشیم. یکی از بهترین کارها شناخت ارزش های ماست. اررشها همان چیز هایی هستند که در عمق وجود مان به دنبال آن ها هستیم. بنابراین با شناخت ارزش ها ما خواهیم دانست که چه چیزهایی را در زندگی خود می خواهیم . خوشبختانه ما دوره جامع شناخت ارزش ها را برای شما آماده کرده ایم، با شرکت در این دوره و یا مطالعه مطالب آن کمک شایانی به شما خواهد کرد.
در این مقاله می خواهیم به این موضوع بپردازیم که خودشناسی یعنی چه؟ برای خود شناسی از کجا شروع کنیم و چطور خودمان را بشناسیم. البته در کتاب جدیدم که به این زودی به چاپ می رسد خیلی مفصل به این موضوع پرداخته ام. آنچه در این مقاله یاد می گیریم:
فهرست مطالب
خودشناسی چیست ؟
خودشناسی یعنی آگاه شدن بیشتر به خودمان. در واقع خودشناسی به این موضوع اشاره می کند که ما کی هستیم ؟ چه ویژگی ها و خصوصیاتی داریم ؟ و مکانیسم ذهنی و رفتاری ما چگونه است. ما در خودشناسی با خود واقعی مان روبه رو می شویم نه با خود آرمانی . افراد زیادی هستند که خودشناسی را به سمت لیاقت و شایستگی ما برده اند. نمی خواهم این موضوع را زیر سوال ببرم، اما از دید من خودشناسی تنها به این محدود نمی شود.
خودشناسی یعنی این که ما بدانیم واقعیت سیستم ما چگونه است. به عبارت دیگر ما یاد می گیریم که دلیل رفتار های مختلف ما چیست. بدون خود شناسی ما برای خیلی از رفتارهای مان توجیهی نداریم. این خودشناسی است که به ما کمک می کند آگاه بشیم که چرا در هر موقعیت رفتار خاصی از خودمان نشان می دهیم . پس می توان نتیجه گرفت که ما برای رفتار شناسی اول نیاز داریم خودمان را بشناسیم.
خودشناسی بدین معنا نیست که ما مقدس و پاک هستیم و هیچ بدی و زشتی در ما وجود ندارد. چون بدی زمانی معنا پیدا می کند که ما زشتی هم داشته باشیم. جان کلام این که خودشناسی یعنی اینکه ما به سیستم ذهنی ، رفتاری و وجودی خودمان آگاه باشیم و بدانیم که انگیزه ما از انجام دادن کارهای مختلف چیست. یعنی بدانیم که چرا عصبانی می شویم، چرا حسادت می ورزیم، چرا تسلیم می شویم و…
خودشناسی چه کمکی به ما می کند؟
خودشناسی در همه جنبه های زندگی ما تاثیرگذار است. اگر باور دارید ما قدرت انتخاب و اختیار داریم ، پس قبول دارید که ما نقش اول زندگی مان هستیم. یعنی قبول دارید با وجود قوانین ، محدودیت ها و … همچنان خود شما در راس تاثیرگذاری هستید. این موضوع نشان می دهد که شما مسئول زندگی خودتان هستید. حالا موضوع مهم این است که هر چه قدر بیشتر خودتان را بشناسید، بهتر رفتار می کنید.
خودشناسی از این جهت مهم است که : به همان نسبتی که ما خودمان را می شناسیم بهتر انتخاب می کنیم. یعنی بهتر تصمیم می گیریم . دلیل آن هم این است که بیشتر از نقاط قوت و نقاط ضعف خودمان آگاه هستیم. در نتیجه باور و اعتماد به نفس بهتری نسبت به خودمان پیدا می کنیم. به علاوه با آگاه شدن به نواقص خود گام درجهت بهتر شدن واصلاح آن ها برمی داریم.
یک نکته مهم: خودشناسی به معنای این نیست که ما فقط نکات مثبت خودمان را پیدا کنیم. درسته که ما باید بیشتر بر روی نکات مثبت تمرکز کنیم. اما این دلیل نمی شود که ما ضعف و نواقص خودمان را نادیده بگیریم. بلکه ما میدانیم که مجموعه ای از نقاط قوت و نقاط ضعف داریم. از نقاط قوت برای حرکت و رسیدن به اهداف خود استفاده می کنیم. همچنین تلاش می کنیم نقاط ضعفی که مانع ما هستند را بپذیریم و سعی کنیم در حد توان آن ها را اصلاح کنیم.
خودشناسی دید ما را نسبت به خودمان و توانایی هایی که داریم باز تر می کند. امروز با گسترش علم و فناوری افراد به راحتی می توانند از پس کارهای مختلف بربیایند، اما می بینم که هنوز افراد زیادی هستند که هیچ آگاهی نسبت به خودشان ندارند. خودشان و توانایی های خود را نمی شناسند و نمی دانند کی هستند. شاید برای شما جالب باشد اما بیشتر ما هم جزو این افراد هستیم.
فرض کنید که یک موجودی از یک سیاره دیگر نزد شما آمده است و از شما می پرسد شما کی هستید؟
پاسخ شما چه خواهد بود؟
اگر اسم ، مدرک تحصیلی ، منصب و یا سمت خودتان را بگویید، برای او هیچ معنایی ندارد، چون این ها قراردادهایی بین ما انسان هاست.
حالا فرض کنید از شما می خواهند خودتان را به آن ها بشناسانید
جواب شما چه خواهد بود؟
شاید الان کمی متقاعد شده باشید که خیلی از ما از خودشناسی دور هستیم . خب حالا یک سوال مهم :
وقتی ما خودمان را به خوبی نمی شناسیم، چه طور انتظار موفقیت و خوشبختی داریم؟
این جاست که ما به اهمیت این موضوع آگاه خواهیم شد. بنابراین ما نیاز داریم که خودمان را بشناسیم. چون وقتی خودمان را به خوبی نشاسیم نمی توانیم به موفقیت و خوشبختی برسیم.
چه طور به خودشناسی برسیم ؟
خودشناسی یک هنر است مانند نقاشی. ما برای اینکه یک نقاش بشیم ، نیاز داریم که نقاشی را یاد بگیریم. برای شناختن خودمان ما نیاز داریم که خودشناسی را یادبگیریم. این یکی از مهم ترین اصول در خودشناسی است. یکی از بهترین کتاب هایی که من خودم در این رابطه خوانده ام کتاب خانم دبی فورد است. خانم دبی فورد در کتاب نیمه تاریک وجود تا حدودی ما را با خودمان آشنا می کند. البته کتاب در این رابطه زیاد است، تنها کافیست در گوگل جست و جو کنید. قبل از آن به مقاله اهمیت کتاب و کتابخوابی و معرفی کتاب روانشناسی مراجعه نمایید.
خب حالا چه طوری بهتر خودمان را بشناسیم؟
در ادامه به چند نکته مهم اشاره می کنیم. موارد پایین به ما کمک می کند بهتر خودمان را بشناسیم. یعنی بدانیم به عنوان یک انسان ممکن است چنین ویژگی هایی را داشته باشیم. هر چه قدر ما بیشتر خودمان را بشناسیم ، راحت تر می توانیم خودمان و دیگران را بپذیریم .درنتیجه زندگی بهتری خواهیم داشت.
۱ . قدم اول این است که بپذیریم ما انسان ها کامل نیستیم
این به معنای ناقص بودن و درب و داغون بودن نیست. بلکه منظور ما این است ما به عنوان یک انسان هم خوبی داریم هم بدی . هم زیبایی داریم هم زشتی . بسته به افکار ، نگرش وباورهایی که داریم و بسته به موقعیتی که در آن هستیم این ها را نشان می دهیم . خیلی مهم است که ما بدانیم ما کامل نیستم و این کامل نبودن چیزی از ارزش ما کم نمی کند. بلکه به قدرت انتخاب ما ارزش می بخشد.
یک تصور نادرست: خیلی از ما یک تصور فانتزی و نادرستی از عشق داریم. بدین صورت که کنار یک نفر سال های سال بدون هیچ تعارضی زندگی می کنیم. چنین چیزی در دنیای واقعی وجود ندارد. حتی اگر وجود داشته باشد نتیجه اش افسردگی و خودکشی است. در مورد ما انسان ها هم این طور است. ما سراسر خوبی و زیبایی نیستیم. بلکه ترکیبی از زیبایی و زشتی هستیم . دقیقا این جاست که زیبایی و قدرت انتخاب ما معنا پیدا می کند و زیباست.
۲ . قدم دوم، پی بردن به داشتن قضاوت نادرست
قدم دوم این است که بدانیم که ما در بیشتر موارد قضاوت نادرستی داریم. شاید از تعجب دهان شما باز بماند وقتی بدانید ما گاهی وقت ها تنها ۲ درصد قضاوت درست داریم. خواهش می کنم خوب به این موضوع فکر کنید. وقتی شما دارید در ذهن خود راجب یک موضوع یا یک نفر قضاوت می کنید، طبق پژوهش ها تنها حدود ۲ درصد قضاوت شما درست است. یعنی درصد خطای شما حدودا ۵۰ برابر است.
خودشناسی یعنی ما بدانیم آن چه در ذهن ما نسبت به اتفاقات حدس می زنیم الزاما درست نیست. این موضوع باعث می شود از این به بعد بیشتر مراقب قضاوت های خود باشیم و از خواندن ذهن دیگران خودداری کنیم.
حالا چیکار کنیم که عزت نفس مان را بالاتر ببریم ؟
گفتیم که عزت نفس یعنی اینکه که ما خودمان را ارزشمند و عزیز بدانیم . بنابراین برای بالا بردن عزت نفس ما باید باید کارهایی را انجام دهیم که این حس را در ما ایجاد کند. همچنین باید از انجام یک سری کار ها خودداری کنیم، کارهایی که به عزت نفس ما لطمه می زنند .
در ادامه به ۳ راهکار عالی اشاره می کنیم.
۳ . شناخت اثر دانینگ کروگر
قدم سوم آگاهی به پدیده ای به اسم اثر دانینگ کروگر است که توسط دیوید دانیگ و جاستین کروگر ارائه شد. این پدیده بیشتر در افراد غیرحرفه ای رخ می دهد که توانایی های خودشان را بیشتر از مقدار واقعی ارزیابی می کنند. درنتیجه دچار یک توهم دانایی و توانمندی می شوند در حالیکه این طور نیست. در مقابل این پدیده ما با ایمپاستر سندرم مواجه هستیم . این سندرم بیشتر در افراد حرفه ای دیده می شود که توانایی های خود را پایین تر ارزیابی می کنند.
خودشناسی به ما کمک کند بیشتر به انگیزه خود در رفتار های مختلف پی ببریم. در نتیجه در دام برخی موارد مثلا موارد بالا نیفتیم. به علاوه از آن جایی که ما علت رفتار دیگران را می دانیم پذیرش ما بالاتر می رود.
شاد، پیروز و آگاه باشید .
امیر اسماعیل زاده / فیزیوتراپیست ، نویسنده و سخنران توسعه فردی